Hikayenin bu kısmına gelip de o zamanlar hem Asya ve hem de Avrupa’ya taarruz eden İskitlerden bahsetmeden geçersem doğru olmaz kanaatindeyim. Kalabalık bir boy olan İskitler, başka boyların bulunduğu çağdaş dünyanın oldukça kuzeyinde yaşıyorlardı.

Aşçıların ustalığı ve kurulu sofranın zerafeti hakkında herhangi bir fikirleri yoktu. Bahçe, bostan ve toprak işlemeyi rüyalarında bile görmemişlerdi. Toprağın verdiği ot, yük ve diğer hayvanların kanı ve eti ile besleniyorlardı.Herhangi bir vahşi hayvan veya kuşu sadece yemek için yakalıyorlardı. Elbiseleri el işi değildi, elbise diye hayvanların postlarını giyiyorlardı.

Bayram, eğlence nedir bilmez, gemi kaptanları, pazar gözcüleri ile toplantı yapmazlar, ömürleri tam bir sükünet içinde geçer.

Bu insanların ne mahkemeleri, ne de meclisleri vardı; onların ne kanuna, ne doğru bir dile ve kelime oyununa, ne de belgelerin arasında boğuşmaya ihtiyacı vardı; onları yöneten kendilerine özgü adalet duygusu ve gıpta edilecek özdisiplinleriydi.

Antik Yunanlar onlara farklı adlar vermişlerdi. Mesela, Homeros, onlara Kimmerler, Persleri anlatan Herodotos çeşitli İskitler, Plutarch ise hiç de inandırıcı olmadan, tereddüte kapılarak ve kendisi de inanmadan Kimbr ve Tevton diyordu. İskitler ise, kendilerine konuştukları lehçelere göre adlar takiyorlardı. Onlara Elen adları verenler, İskitleri farklı farklı adlandırıyorlar; İskitleri anlatan yazarlar, onlara, nereden geldiklerine, diğer ülkelere dağdan gelen şelale gibi nasıl girdiklerine, kimin ve nerede hangi yerleri zaptettiğine bakarak ad veriyordu.

İlk Scythica’ya yakın yerlerde yaşayan İskitlere gelince, bunlar bugüne kadar ilk doğal adlarını korumuşlardır; yani kendilerine İskit ( Scyth ), ülkelerine ise Scythica diyorlardı. Bunlar, Tanais’in daha yukarısındaki ülkede yaşayan, sonra Tanais’i geçerek Avrupa’ya yayılan ve Büyük Meotid’den ( Azak Denizi ) batı rüzgarlarının ettiği kıyıya yerleşen insanlardı.

Aradan uzun yıllar geçti ve Scythica’dan adeta kopmuş gibi, İskit boyları ikiye ayrıldı: bir kısmı Asya’da yaşayan Savromatlara taarruzlar düzenleyerek Hazar Denizine kadar vardı; bunlar adlarını unuttular, sadece Savromat- Masaget, Melanhlen ve Amazonların değil, köleleştirdikleri bütün boyların adlarını bile aldılar. Bu boylarla kaynaşarak geleneklerini artık silinmez bir şekilde benimsediler. Diğer kısmı Avrupa’ya dayandı, okyanus boyundaki Savromat ve Cermenlerin ülkelelerine yayıldılar; onlar da adlarını değiştirdiler. Uzun bir süre sonra Kelt ve Gallatların adını alarak Celtica’ya girdiler.

Roma İmparatorluğu iktidarının Ioann'ın eline geçtiği zaman, sayıları onbinlere varan İskitler, kuzey ülkelerinden koparak birlik halinde henüz Hazar Denizine gelmeden, Cengiz Han'ın ölümünden ( 1227 ) sonra orduların yönetimi oğulları Halau ve Telepuga arasında ikiye ayrılmıştı. Cengiz Han'ın ikinci oğlu Telepuga, Kafkasya'nın dağ geçitlerini, daha sonra Hazar Denizi kıyılarını ülkesinin kuzey sınırları yaparak Masaget ve Savromatların topraklarına girer, bu ülkeyi ve Meot Gölü ve Tanais çevresinde yaşayan bütün boyları ( Apsuaların ataları dahil ) kendisine bağlar. Sonra, büyük bir orduyla Tanais'i geçerek aşağıya doğru ilerler ve Avrupa boylarının üzerine yürür. Bu boylar çok kalabalık ve farklıydı. Karada bulunan boylar eski İskitlerden geri kalan parçaları oluşturuyorlardı ve bu boylar nomadlar ve çifçiler olarak birbirlerinden ayrılmışlardı. Meot Gölüne yakın topraklarda yaşayan ve Pontus kıyılarına yayılan İskitler ise Cik, Abazg, Gut, Amaks, Tavroskit, Vorisfenlerdi.

Georgika, 7. Cilt, Tiflis, 1967, 124-131.Sayfalar

*****

Kalimaks’a Göre Halibler ve Kolh Dili ( M.Ö 240’tan önce )

II. 373. Hshlibler, İskit boyudur; yaşadıkları topraklarda demir çıkarılmaktadırlar; adlarını Arei’nin oğlu Halib’ten almışlardır.

1022. Epir’de “Pola” adlı bir şehir vardır; şehir Medea’yı izleyen ancak onu yakalayamayan Kolhler tarafından Aeet’in öfkesinden kurtulmak için şehri kurup buraya yerleştiler. Pola Kolh dilinde “kaçaklar” anlamına gelmektedir.

Notlar:

Kalimaks’a Göre Halibler ve Kolh Dili ( M.Ö 240’tan önce )

1. Kliamaks M.Ö yaklaşık 300-240 yılarında yaşayan Yunan şair ve bilimadamı.

2. Halibler Gürcü boyudur. İskitleri, antik yazarlar İskitlerin kendisen ve komşuları, İskitler yönündeki bölgelere de İskitler diyorlardı. Bu yüzden sadece Halibleri değil ( Vergilius, Georgika, cilt 1, 55-56. ve diğer sayfalar ), tüm Kolhida ve hatta Ermenistan’ı bile İskitlere dahil etmişlerdir.

3. Bu bilgileri Strabon da tekrar etmektedir ( Coğrafya, 17 kitap...1964, 54, sayfa ). Peki, “Pola” kelimesi Kolhçe ( Megrelce ) “kaçak” anlamına geliyor mu diye bir soru akla gelebilir. Evet, kaçak anlamına geliyor. Yunanca P’yi ( pi ) R ( ro ) ile değiştirirsek “rola”-“rula” , yani “kaçmak” fiilini elde ederiz ( eski yazarlarda sık sık rastlandığı gibi, tarihi önceki yazarlardan kopyalamaları veya başka sebeplerden dolayı “rola” zamanla “”pola” kelimesine dönüşmüştür.)

Dionisios’a Göre Kuzey Karadeniz Boyları ( 124. yıl )

679. Meot, Savromat ve Amazonlar Tanais’te ( Don nehri ) yaşıyorlar. Komşu ülkeler yoğun bir nüfusa sahiptir; bu ülkelerde Sindler, Kimmerler, deniz kenarında Kerketler, Toretler ve bir zamanlar güney ve batı rüzgarlarının buraya sürüklediği savaşçı Aheiler yaşamaktadır, Aheiler buraya Troya savaşından sonra Aretios’un oğlu olan krallarına eşlik ederek Ksant ve Simeont’tan geldiler, komşuları yine Pelazg boyundan gelen Geniohlar ve Ziglerdir; Tindaritlerin ülkesinden kısa mesafede bulunan Pontos’un ucuna ( Suhumi koyu ) Mısır’dan gelen Kolhler yerleşir. Kolhler Kafkasyanın eteğinde yaşarlar. Kolhlerden sonra kuzey ve doğu yönünde Hazar Denizi ve Karadeniz arasındaki geçit bulunur. Bu geçidin üstünde bir zamanlar Pirineya’lardan doğuya gelen ve Girkanlarla ( Hazarlar ) savaşan doğu İberleri yaşar.

Notlar:

Dionisios’a Göre Kuzey Karadeniz Boyları ( 124. yıl )

1. Eski Yunan şair, doğabilimci, 2. yüzyıl çoğrafyacısı

2. Sindler Novorossiysk’te, göçebe Kimmerler ise onların kuzeyinde yaşamış olmalılar.

3. Toret ve Kerketler aynı boydan gelemektedir.

4. Fesonyalı Eftasios Aheilerin ötesinde yaşayan Genioh ve Zigiler çok vahşi bir halk olduğunu,  tarihçilerin bildirdiğine göre, Pelagların soyundan geldiğini anlatmaktadır.

5. Pelazglar, Balkan yarımadası ve Elenler gelmeden Ege Denizinde yaşayan boylara verilen ortak addır. M.Ö XIV’dan XIII’ya kadar Pelazglar Küçük Asya’ya yerleştiler. Pelazgların Gürcü boyları ile akraba oldukları hakkında bir görüş vardır ( R. Gordeziani, İliada ve Ege Tarihi ve Etnogenezi, Tiflis, 1970 vd. ). Bu konuyla ilgili olarak, Zviad Gamsahurdia, “Pelazglar, Etrüskler ve diğer halklar gibi Kolhler de Protoiber kollarından biridir” demektedir ( Gürcistan’ın Manvi Misyonu, Zviad Gamsahurdia, Mektupar, Yazılar, Tiflis, 1991, 194. sayfa ). Bu durum, Zigler ve Geniohların Abhazlarla ( Apsua ) ortak bir yanlarının olmadığını göstermektedir. Geniohların Pelazgların torunları, Pelazgların ise Protoiberlerin akrabaları olduğunu bilen Plinius’un neden aynı zamanda Trapizon’un ötesine Geniohlara Sann ( Çan ) dediği şimdi anlaşılmaktadır.