Romantik Laz şairi Helimişi Xasani, ölümünün 30. yıldönümünde şiirleriyle anıldı.

“Gomişinere do mu iven e skiri”

İSTANBUL - Romantik Laz sürgün olarak adlandırılan Helimişi Xasani'nin 30. ölüm yıldönümü dolayısıyla İstanbul Beyoğlu'nda bulunan Tarih ve Toplum Bilimleri Enstitüsünde 3 Mart Cuma akşamı bir anma toplantısı düzenlendi. Saygı duruşuyla açılan anma toplantısı, Helimişi Xasani'nin şiirleri okunarak devam etti. Müzik dinletisiyle renklendirilen toplantıda bir konuşma yapan Lazca –Türkçe Sözlük ve Lazca Gramer kitabının yazarı Bucaklişi, “İlk defa bir Laz için saygı duruşunda bulunduk. Sadece bir Laz değil, aynı zamanda şair, yazar ve ressam olan bir Laz... Yazık ki saygı duruşu için 2006'yı beklemek gerekti” dedi.

Hayatı tam bir acılar manzumesi

Helimişi'nin 1907'de Orta Hopa'da başlayıp 1976'da üniversite öğrenci yurdunda son bulan hayatı tam bir acılar manzumesidir. 1932 yılında ideallerinin peşine düşerek Sovyet ülkesine kaçan ve Leningrad'da Azınlık Halkları Enstitüsünde eğitim gören Helimişi, trenden düşerek sağ bacağını kaybeder. Bunun üzerine Batum'a geri döner, fakat burada hiçbir gerekçe gösterilmeden hapse atılır. 1949 yılında karısı ve iki çocuğuyla birlikte Sibirya'ya sürgün edilir. Sibirya'da açlık ve soğukla mücadele halinde geçen yılları Stalin'in ölümüyle son bulur ve Batum'a geri döner. Ancak işsizlik ve parasızlık aileyi dağıtır. Önce Sohum'a, ardından da Tiflis'e geçen Helimişi, burada Devlet Üniversitesinde Türkçe dersleri vermeye başlar ve geçici olarak öğrenci yurduna yerleştirilir. Lazları konu alan sanatsal ve kültürel çalışmaları buradaki daracık odada gerçekleştirir.

(Kendi anlatımıyla, Helimişi Xasani'nin otobiyografisi'ni [buradan] okuyabilirsiniz.)

Oxvame'ye gömüldü

3 Mart 1976'da sefillik ve perişanlık içinde hayata veda eden Helimişi'nin cenazesi Laz öğrenciler tarafından Sarpi köyüne getirilerek toprağa verilir. Mezarı Meleni Sarpi köyündeki “Oxvame” tepesinde bulunan Helimişi'nin mezar taşında “ Skidalaşen ma-na mançen kaebzdi, Ma ham dunyas em dunyaş derdi var bzdi” (Yaşamdan payıma düşeni aldım / Bu dünyada öteki dünyanın derdini çekmedim) yazmaktadır.

Geride “Kore'de Bir Laz Kızı” adlı bir roman, 60 civarında primitiv tarzda tablo (ki bunların 4 tanesi Romanya'da yapılan bir yarışmada dereceye girmiştir), 30-40 kadar şiir, tiyatro eserleri, onlarca şarkı derlemesi ve beste bırakan Helimişi, bir gün Lazlar tarafından bulunur düşüncesiyle makara bantlara kaydettiği sözlü eserlerini geleceğe bırakmıştır. Bu kayıtlara 1999 yılında ulaşılmıştır.

Anma toplantısında Helimişi'nin kendi sesinin yanında Mehmedali Barış Beşli'den şiirler ve Erdal Bayrakoğlu, Kurtuluş İmamoğlu ve Mehmet Yöntem üçlüsünden Lazca şarkılar dinleyen katılımcılar, geceyi Laz böreği ile tatlandırmayı da ihmal etmediler. Anma toplantısı; Laz Dili ve Kültürü için birçok çalışmalar yapan Helimişi Xasani, Fahri Lazoğlu, Yaşar Turna, Kazım Koyuncu gibi, kısaca yitirdiğimiz değerlerin sık sık anılması gerekliliği katılımcılar tarafından da vurgulanarak noktalandı.