BEN
BİR MEGRELİM*
NUGZAR DZHODZHUA**
İngilizce’den çeviren: Ali İhsan AKSAMAZ.
Hepimizin bildiği gibi, Stalin dönemi ve sonrasında ortaya
çıkan Megrel ve genel olarak Megrelya sorunu tam anlamıyla
engellenmiştir. Bugün, bu “acayip” makale basında yayımlanacak,
ancak bu çeşit makaleler ve yazarları tamamıyla ahlaki
değerlerden ve tarihsel gerçeklerden yoksun en şiddetli
ve acımasız eleştirilerle karşı karşıyadırlar.
Megrelya ve Megreller olayını geçmişte ve günümüzde
sıcak tutanlara karşı böylesi nefreti, zehiri ve
garezi nerede biriktirdiğiniz hayret verici bir konudur. Gürcü
kültürüyle yetişen ve iyi bir eğitim görmüş olan
sizler uygar bir biçimde nasıl karşılık vereceğinizi
bilmiyor musunuz? Neden “sözde” Megreliz? Veya neden sözde Megrel
“köpekleriz”? Geleneksel yöneticilerimiz olan Dadyanların Megrel
köylüsünü ve genelde aileleri sığır ve bazen de daha
kötü muamelere tabi tutmuş olmaları esas neden olmayabilir.
Köylüleri satın almak, satmak, kiraya vermek, hediye gibi sunmak,
çeyiz olarak vermek, çiflik hayvanları ve kuşlarla takas
etmek, kızgın şamdanlarla gözlerini çıkarmak,
vücutlarına yoğurt sürerek kızgın güneş
altında tutmak, organlarını kesmek ve buna benzer
diğer zalimane davranışlar Megrelya’da eskiden revaçtaydı.1
Çocuklarınız ve torunlarınızla konuşurken
onlara hangi dille hitap ettiğinizi sorabilir miyim?(Megrelce
mi Gürcüce mi?)
Bana ve şüphesiz doğru düşünen herkese göre; Gürcüler’in
ve Megreller’in aralarında “mermi” ile konuşmaları
reddedilmesi gereken bir davranıştır.2
Herşeyden sonra, görüşlerini ve durumunu basında
ve televizyonda uygar bir şekilde açıklayan bir adamın,
kim olursa olsun, yanlışı nerededir?
M. Dzhanashia3şöyle
diyor: “Geçmişi öğrenme arzusu bir halkta, sadece bu halk
yüksek gelişme düzeyine ulaştığında doğar
ve ulusal uyanıkıllık onların arasında
geliişr.”
Eğer gerçekten eğitimli ve tamamen namuslu insanlarsanız
neden Gruzija ve Gruzin4
ile Sakartvelo ve Kartveli5
terimlerinin içeriğini açıklamıyorsunuz? Bu terimler
içerik olarak aynı mı, değil mi? Aynı omadıklarını
çok iyi bildiğinizden, ama şimdi kabul edilen taraflılıktan
dönmeyi imkansız bulduğunuzdan eminim. Bu terimleri şimdi
açıklayacağım:
Gruzija ve Gruzin terimleri, Megrelleri, Svanları ve Gürcüleri
birleştirmek için yapay olarak yaratılmış kollektif
terimlerdir. Demek istenen şudur: Bu üç halk Gruzin halkını
meydana getirmiştir ve ülkeleri de Gruzija olarak adlandırılmıştır.
Diğer taraftan, Sakartvelo ve Kartveli terimleri, Megrelleri,
ve Svanları kapsamadığı için kollektif terimler
değildir.
Sakartvelo/ Kartveli terimleri Samegrelo/ Megreli6
terimleriyle veya Svaneti/ Svani7
terimleriyle yer değiştirilirse her iki çift terim de
Rusça’da Gruzija/ Gruzin olarak yanlış şekilde tercüme
edilecekti.
Megrelce’nin yazılı edebiyatı bulunmadığına
sığınarak bana karşılık vereceğinizi
biliyorum. Ancak yazılı edebiyata sahip olmanın tek
başına etnik bir grubun belirleyici bir özelliği
olmadığını anlamalısınız; yazılı
edebiyat, bir dilin ses sisteminin ifade edilmesinin bir aracıdır.
Bir Megrelin Gürcü olmadığını ispata gerek yoktur.
Kişi olarak bunu gereksiz buluyorum. Ancak sizlere bazı
gerçekleri anlatmak zorundayım. Belki yenilerini anlatmanın
yanı sıra, bazı eski gerçekleri de hatırlatmaya
çalışabileceğime inanıyorum.
Bütün yabancı bilim adamları Megrellerin Gürcü olmadıkları
konusunu teslim ederler. Ne acıdır ki, Megreller’in “kendileri”
bu gerçeği bilmezler!
Haziran 1990’da, Londra’da toplanan 5. Avrupa Kafkasoloji Kongresi’nin
oturumları yapıldı.8
Sunulan tebliğlerden bir tanesi Megrelce Ve Lazca’ya ayrılmıştı.
Kardeş dil Lazca’nın9
Türkiye’deki durumu gibi, Megrelce’nin de Gürcüstan’da yok sayıldığı
konuları tebliğin tartışılan noktalarındandı.
“Bazı nedenlerden” dolayı, bu tebliğ hakkında
kamuoyuna basın yoluyla bilgi verebilecek hiçbir “bilim adamı”
Tbilisi delegasyonundan gönderilmedi. Neden? Çünkü bizim bilim adamlarımız
Megrellerin Gürcü olmadıklarını benden ve sizden
daha iyi bilirler.
Şu atasözünü duymuşsunuzdur: “Bazen konuşmak sessiz
kalmaktan iyidir. Bazen konuşarak zarara yol açılır.”
Ark. Lamberti, “Gürcüstan’da ve Megrelya’da 1633-1653 yılları
arasında misyoner olarak bulundum,” diye yazıyor “Megrelya”
isimli kitabında10.
Lamberti açıkça, “İki ülkeyi ziyaret ettim,” diyor; aksi
takdirde, “Gürcüstan’da ve onun bölgesi Megrelya’da bulundum,” derdi.
Hiçbir şekilde bu son cümleye benzer bir ifade kullanmamıştır.
Eleştirisel makalesinde T. Tsivsivadze11şöyle
yazıyor: “Ne yazık ki, Megrlya’nın bazı köylerinde
bazı çocukların Gürcüce’yi biraz geç öğrendiklerini
yazarken kalemimin kendiğilinden elimden uzaklaştığını
hissediyorum.” Bazı istisnalarda T. Tsivtsivadze’nin ifadesindeki
“bazı” kelimesi, “çoğunluk” ya da “hepsi” kelimesiyle
yer değiştirilmelidir. Tsivtsivadze şüphesiz fazlasıyla
haklıdır, eğer bir Megrel çocuğu Gürcüce’yi
okulda öğrenemezse, Megrel çocuğunun anadili Megrelce
olduğu için, Gürcüce’yi hiçbir zaman öğrenemeyecektir.
Tsivtsivadze’nin makalesi devam ediyor: “Bu satırları
yazmak zorunda kalmamalıydım, meselenin özü budur.” Yazar,
bu satırları yanlış oldukları temelinden
hareketle değil, kelimesi kelimesine doğru oldukları
için yazıyor. Ben, kendisine gerçekleri anlattığı
için şahsen teşekkürlerimi sunmak istiyorum. Namuslu bir
adam gerçekleri söylemekten korkmamalı.
Ben daha önce de açıkça söylemiştim ve burada bir kez
daha tekrar ediyorum: Ben Gürcü değil, bir Megrelim...
Hiçbir tarihçi, dilbilimci, dil bilgini veya herhangi bir dalda
uzman kişi Megrellerin Gürcü olduğunu ispatlayamaz. Megreller
kendilerini Gürcü olarak kabul etmeye zorlandılar12
ve işte bu yüzden, bugün ya da yarın ağırlığını
hissettirecek ve uzunca bir süre de etkili olacak Megrelya ve Megreller
sorunu bunca yıl sıcak kalmıştır.13
En son olarak Gürcüstan’da, Megrelya’daki gelişmeler, tek bir
Gürcüstan yaratma hayalinin nasıl bir sabun kabarcığı
gibi patladığını ortaya çıkarmıştır.14
Gürcüleşmiş Megrel Zviad Gamsakhurdia bir makalesinde15
bizleri Megreller olarak aşağıladı, ancak şimdi
bütün dünya O’nun siyasi kariyerinin nasıl trajik bir şekilde
son bulduğunu çok iyi biliyor.
Nedenler hepimizin davranışlarına yön verme durumundadır.
Bugün resmi olarak hükümet tarafından yasaklanan Megrel diline
resmi statü verilmelidir16.
Sizin “köpeklerin dili” olarak nitelediğiniz Megrel dili sınırsız
güzellikte, zengin ve çeşitliliktedir, yok olması sadece
Megreller için değil bütün insanlık için de trajedi olacaktır.
Gürcülerin, kendilerinin bu sorun hakkında sessiz kalmaları
hakkında açıkçana bir görüş belirtmiyorsunuz. Tartışmalara
neden onlar da katılmıyorlar?
Benim 1989 yılında Abkhaz Televizyonu’ndaki açıklamalarım,
sizin bugünkü çıkışınız kadar tehlikeli
değildi. İnsanların evlerinden çıkıp bütün
dünyaya “Ben bir Megrel değilim,” demelerinin bir anlamı
yoktur. Mumun ve isin kendi yolunu ne zaman bulacağını
kim bilebilir? İleride torunlarımızIn cevaplayamıyacağı
davranışlar sergilemeyelim.
DİPNOTLAR
* Ogni Kültür Dergisi, Sayı 6, 1994.
** Yazar Nugzar Dzhodzua Abkhazya’da yaşayan Megrellerden
biridir. 1989 yılında Abkhaz Televizyonu’na çıkarak
1930’lardan beri Gürcüstan’da “resmi” bir görüş olan Megrellerin
Gürcü olarak gösterilmelerini artık kabul edemeyeceğini
açıladı. Kişisel görüşlerini açıklamasının
“ödülü” dövülmek, işinden kovulmak, evinin sürekli olarak silahlı
kişiler tarafından “ziyaret” edilerek görüşlerinden
vazgeçirilmeye zorlanması ve annesinin de yerel Gürcü basınına
çıkartılarak oğlunu suçlaması için tehdit edilmesi
oldu. Bu açık mektup, yanlış olarak kendilerini Gürcü
olarak kabul eden bazı Megrellere yönelik olarak kaleme alınmıştı.
Ancak yeni “demokratik” Gürcüstan’da hiç kimse bu makaleyi kamuoyuna
duyurmak için yayımlamaya yanaşmadı. (B.G. Hewit,
Londra Üniversitesi Öğretim Üyesi, Central Asian Survery, (1993),
12 (3), s.301, 302, 303, 304)
1. İrakli Akhalaia, Peasant Reform in Mingrelia (1958);
Dimitri Lemondzhava, The Peasant Revolt in Migrelia 1856-1857, (1957);
Don Arkandzhelo Lamberti, The Description (1901, 1938, 1990). Bu
eserler Gürcüce’dir.
2. Yazarın kastettiği, 1992 yılı boyunca
Megrelya’daki, Tsalendzhikka’daki çatışmalardır.
(İngilizce’ye çevirenin notu).
3. The Custom of Mourning in Georgia, İveria, 7 Haziran
1887.
4. Rusça’da Gürcüstan ve Gürcü (İngilce’ye çevirenin
notu).
5. Gürcüce’de Gürcüstan ve Gürcü (İngilizce’ye çevirenin
notu).
6. Gürcüce’de Megrelya ve Megrel (İngilizce’ye çevirenin
notu).
7. Gürcüce’de Svanetya ve Svan (İngilizce’ye çevirenin
notu).
8. Caucasion Perspective (1992)’de yayımlandı.
9. Dilbilimciler Lazca ve Megrelce’yi Kolkheti(=Zan) dilinin
zaman içinde ikiye ayrılmış ve kendi başlarına
gelişmiş iki ayrı kolu olarak tanımlarlar. Güney
Kafkas dil ailesi(Megrel-Lazca, Svanca ve Gürcüce’den meydana gelir.
(İngilizceden çevirenin notu)
10. The Desription io Migrelia.
11. Literary Georgia-7; 16 Şubat 1990, (Yoldaş
Bregadze, Kardeş Doişvali).
12. 1926 nüfus sayımında 242.990 kişi Megrel
olarak kayıtlara geçmiştir. (Veriler Wixman’dan alınmıştır.
(B.G. Hewit, Londra Üniversitesi Öğretim Üyesi, 75th Anniversary
Conference, Aralık, 1990)). 1926’dan sonraki nüfus sayımlarında
günümüze kadar Megrel- Lazlar Gürcüstan’da kayıtlara “Gürcü”
olarak geçirilmişleridir.
13. Bkz. S.n. Kruşçev, XX. Kongre Gizli Raporu, Kişi
Kültürüne Karşı, s. 55-56; Çeviren: Ahmet Fethi, Pencere
Yayınları, 1. Baskı, Aralık 1991, İstanbul.
14. Poti, Abasha, Samtredia, Zugdidi ve Tsalenzhikka’daki
Megrel-Gürcü çatışmaları kastediliyor. (İngilizce’ye
çevirenin notu).
15. Literary Georgia, 3 Kasım 1989.
16. Bu konuda düzenlemelere gidildiğini sanıyorum.
Yazar.
Kaynak Kitap: Dil- Tarih- Kültür- Gelenekleriyle LAZLAR
Yazan: Ali İhsan AKSAMAZ
|