Uyari: Bu sayfada Lazca sözcükler için "Alboni Font"(yazı karakteri) kullanılmıştır. "Windows \ Fonts" dizininde Alboni Font olmayanlar karakterleri yanlış görecektir. Bunun olmaması için Windows\Fonts dizinine [Alboni Font'u buradan yükleyebilirsiniz]. Ayrıntılı bilgi için Lazuri Font ya da LazuriPC sayfamızı okuyunuz.

Mitolojik Yaratıklarla İlgili Anlatılanlar^[1]

Germa Üoçi / Oco Üoçi^[2] (Dağ adamı / Yaban adamı): Lazlar arasında ki yaygın bir inanca göre dağlık bölgelerdeki ormanlarda, daha önceleri insan olarak yaşayan, sonra ortam değiştirerek yabanileşmiş bir insan yaşamaktadır. Bazı anlatımlara göre gövdesi kıllarla kaplı, iri kıyım, çok güçlü bir yaratıkmış. İki ayak üzerinde yürüdüğü ve rastladığı insanları taklit ettiği anlatılmaktadır.

Temmuz ayının sıcak günlerinde, vücudu uzun kıllarla kaplı olduğundan sıcaklara dayanamaz ve geyik sesiyle baykuş sesi arası bir sesle çığlık atarak denize doğru koşarmış. Bazı anlatımlara göre ormanların ve hayvanların koruyucusu idi. Hayvanları (Geyik ve karacaları) bekler ve gözetirmiş.

Öiüa: Genel tanımlama olarak saçları dağınık, pasaklı yabani bir kadın olarak anlatılmaktadır. Bazı anlatımlarda avcılara yol gösterdiği hatta mayaladığı yoğurdu yiyen avcılara: "Şkomit berepeşüimi şkomit do markatişeni ar méika memişkvit" (Yeyin yavrularım yeyin de mayalık olarak birazını bırakın) diye sevecen bir anne yaklaşımıyla seslendiği anlatılmaktadır.

Bazı yörelerdeki inanışa göre hayvanların koruyucusu olarak karşımıza çıkmaktadır. Eskiden yaylalara hayvanlarını götüren çobanlar, yanlarında siyah renkli yapağı taşırlardı. Bunun sebebi, sürüye ayı veya başka yabani hayvanların saldırması durumunda, yapağıyı peruk gibi kafaya geçiren çobanlar, garip sesler çıkararak kafalarını sağa sola sallayarak "Öinüa" taklidi yaparlardı. Yabani hayvanların bunu "Öinüa"^[3] sanıp korktukları ve kaçtıkları anlatılmaktadır.

Dida Mangisa: Ekinlerin ve bostanların koruyucu anası olarak bilinmektedir. Elinde demirden bastonu (Üuüari) olan, sırtı kambur, çirkin görünüşlü yaşlı kadın olarak tarif edilmektedir. Ekinlere zarar verenleri, yaygın görüş olarak bostanlarda henüz yetişmemiş salatalıkları koparan çocukları, elindeki bastonuyla çekip aldığı ve götürdüğü anlatılmaktadır.

Aneneri: Mısır tarlalarının koruyucusu olarak bilinmektedir. Görünüş olarak "Dida Mangisa"nın benzeridir. Görevi; elindeki bastonuyla mısırlara vurarak mısır başaklarını tozutmak (Üuüarimuşite montxams do lazuûişi talasanepe goxums) ve mısırların sağlıklı büyümelerini sağlamaktır.

Ona dida: Uzak arazilerin koruyucu anası.

Galenişi: İnanca göre doğa dışı, ne olduğu tam olarak bilinmeyen ama farklı yollarla varlığı hissedilen, insanlara kötülük etmek için yeraltı dünyasından geldiğine inanılan mitolojik yaratıklara "Galenişi" denmektedir. Galenişinin, geceleri insanlara çeşitli evcil hayvanlar görünümünde göründükleri ve şiddet kullanmak amacıyla üzerine gidildiğinde ise hızla büyüdükleri ve devleştikleri anlatılmaktadır. Bazı bölgelerdeki anlatımlarda koyun, at, ve inek gibi insanların çok değer verdikleri hayvan görünümünde ortaya çıktıkları, bunları ahırlarına alanların sabah cenazeyle karşılaştıkları anlatılmaktadır.

Cazi (Cadı): Lazlar arasında, kırk yaşını geçmiş bazı kadınların "Cazi" olabilecekleri düşüncesi yaygındır. Cadıların; cinlerle, perilerle konuşur, çeşitli gizli sihirleri bilir, geceleri terkedilmiş virane yerlerde gezer ve yeni doğmuş çocuklara musallat oldukları anlatılmaktadır. Kötülük yapacakları zaman tanınmamak için başka kılıklara girerler. Cadılar domuza binip gezerler. Sabah olunca mutlaka eski hallerine dönerler. Cadı olan kadınların ölmeden kısa bir süre önce kuyruklarının çıktığı ve öleceklerini önceden bildikleri anlatılmaktadır. Cadıların eline elek (Onéoru) verildiğinde çok korktukları ve almadıkları anlatılmaktadır.

Üoncolozi: Gözleri kocaman iri yarı gövdesi olan kuyruklu bir adam olarak tarif edilmektedir. İnsanları taklit ettiği söylenir. Rumi takvime göre yeni yılın ilk günlerinde ortaya çıkar. Yeryüzünde dolaştığı zamanlarda sürekli yağmur yağar. Ve son gün büyük bir fırtına ile denize atlar.

Ağir Basani: Yeraltı dünyasından gelen ve hiç kimse tarafından görülmeyen bir varlıktır. Geceleri insanın üzerine çöker, kişi uykuda gövdesinin hiçbir yerini kımıldatamaz. Eliyle de ağzını kapatarak boğmaya çalışır. Elinin ortasında delik olduğundan hava almayı engelleyemez ve öldüremez. İnsan büyük bir korkuya kapılır, kıpırdayamaz. Kıpırdayabilirse "Ağirbasani" kaçar. İnsan uyandığında kendini çok yorgun ve bitkin hisseder.

Oburi: Hortlağın bir benzeridir. Bazı insanların öldükten sonra kırk güne kadar mezardan çıktıkları ve geceleri bağırarak insanları rahatsız ettikleri anlatılmaktadır.

Esat Sarı

^[1] - Ardeşen ..... (Ardeşen Elmalık mahallesinden 'Elmas Terbıyık'ın anlatımları.)
^[2] - Daha geniş bilgi için Bknz. Wolfgang Feurstein. Kafkasya yazıları sayı 2 s.77
^[3] - "Öinüa" hakkında İrfan Aleksiva'nın Lazuri.Com'daki makalesine [buradan] ulaşabilirsiniz.

Lazuri.com / 11.08.2007