Merkez Köy

Ôaôamûa raüaniyi geçince Merkez Köy ayaklarımızın altındaydı. Tuğla evlerin kiremit çatıları görünüyordu. Didiçoyi dedikleri Merkez Köy 1960'da yanıp kül olduğunda herkes tuğla evleri yapmıştı. Bu görünümüyle Dutxehiçte tipik bir laz köyüne benzemiyordu. Dutxe denilince akla Merkez Köy gelirdi. Burada Liüopeler, Çebepeler ve Üoöiva sülalesinden bir kaç hane bir arada otururdu.

Efsaneye göre Dutxeye ilk yerleşim üç kardeş tarafından yapılır. Bunlar aile reisi Üoöonun çocuklarıdırlar. Bir kardeş Xoüvatiye yerleşir. Xoüvatiye yerleşenler Xaliüanayada yerleşir. Bunlar Üoçivalardır. Merkez Köydekiler Çebiler ve Liüopelerdir. Didinana Liüopelerdendir. Didinana nın iki erkek kardeşi, ikide kız kardeşi vardır. Bir erkek kardeşi ile bir kız kardeşi üveydir. Büyük kız kardeşi Bexa Xalada Merkez Köyde oturmaktadır. Alibey Dayı yıllar önce kanserden ölmüştür. Xelili Dayı ise İstanbulda gastronomide çalışmaktadır. Asiye xala en küçükleri olup Merkez Köyde oturmaktadır.

Ôaôamûa raüaniyi indik. Köyün ortasından bir kaç dükkanı geçip cami avlusuna vardık. Orada Alibey Dayının mezarı başında bir süre durakladık. Didinana yine etkilendi. Mezarlığı geçtikten sonra Henife Xalanın evine dayandık. Henife Xala akşam yemeğini hazırlıyordu. Didinana'nın rahmetli kardeşinin eviydi burası. Henife Xala dul kaldığında henüz yirmibeş yaşındaymış. O sıralar Rize'de  memurluk yaparmış Alibey dayı rahmetli. Ölümünden sonra Henife xala köye yerleşmiş çocuklarıyla. Henife Xalanın evi Didinana nın baba evi sayılırdı. Sadiüi ôaôu (Didinana nın babası) ölünce  baba evi olarak bu evi gördü hep.

Avluda oturduk bir süre. Evin arkasından gelen sesler Özcanla Sadık adındaki kuzenlerimdendi. Henife Xala oğullarına gözünün nuru gibi bakardı.Faduna abla evlenmişti. Xelili Dayının oğluyla. Günay ise henüz küçüktü.

Bir süre sonra evin arkasına geçtim. Özcanla, Sadıkla sohbete daldık. Didi Ayşe yi komşularının kızını sordum. Özürlü olan Didi Ayşe bir gün aniden ölmüş. Çocukken Didi Ayşeyi kızdırmak en büyük eğlencemizdi. Bir üzüntü kapladı içimi. Didi Ayşenin yokluğu avluda hissediliyordu....

Hava kararmıştı. Bir süre sonra Bexa Xala aksayan ayağıyla belirdi kapıda. Hızla ona doğru yöneldim ve boynuna sarıldım. Daha sonra Bexa xala'nın kızları da geldiler. Ev komşularla dolmuştu. Henife Xala yemekten sonra mısır haşladı. Fındık ceviz çıkardı ortaya.

Herkesin ilgisi benim üzerimdeydi. Mahallenin kızları meraklı sorularla yöneliyorlardı bana.

Özenle türkçe konuşmaya çalışıyorlardı benimle. Bense lazca konuşmaya can atıyordum. Henife Xala takıldı bir ara, takılmadan yapamazdı. Faduna ablada ondan geri kalmazdı. ’Evlenecek genç kız oldun’ diyorlardı. Kulaklarıma kadar kızardım.

Her gelişimde evi gizem dolu gelirdi Henife Xala nın. Nede olsa rahmetli Alibey Dayının eviydi. Babamda çok anlatırdı dayısını. Bir ara ilkokul öğretmenliği yapmış. Babamında öğretmeniymiş. İlkokuldan sonra babamıda okutacak olmuş. Didinana izin vermemiş.

Çocuğu okutacağım deyince nokanşxule(ateşli odun) ile üstüne yürümüş kardeşnin Didinana.

Didinana kardeşi üzerine çok ağıt yakardı. Didinana'nın ağıtlarından tanırdım Alibey Dayıyı. Tarlada bahçede iş yaparken içli ağıtlar söylerdi. O ağıtlar yüreğime oturmuştur. Bugün şiir yazıyorsam o ağıtları dinlediğim içindir.

Her bu eve gelişimde o ağıt sessizliği çökerdi ortalığa. Henife xala genç güzel bir gelinken dul kalmış. Didinana çok yardım etmiş gelinine. Çocukların bir şeyini eksik etmemiş..

Bir ara eskiden Alibey Dayının yattığı odaya girdik Günayla. Ürperdi içim. Alibey Dayı yeni ölmüş gibi hüzünlendim. Merkez Köyde her kesin avlusunda bir kaç mezar bulunurdu. Akşam çökünce bu mezarlardan korkardık. Evin avlusunun dışına çıkamazdık.Yanlız çocukken değil büyüyüncede bu korku sürdü. Hızla Alibey Dayının öldüğü odadan çıkmıştık.

Geç vakite kadar oturuldu o akşam.. Ertesi gün erkenden yola koyulmak istedi Didinana. Bir süre Xelili Dayının evinde oturduk. Kalkmak istedi. Gittiği yerde fazla kalmayı sevmezdi Didinana. Yavaş yavaş Dutxe merkezden  Xaliüana ya kadar aynı yolu geri yürüdük. Yağmur çiseliyordu. Bu yolları halamın kızı Şerife ile az tepmemiştik. O günler gözümün önünde belirince bir hoş oldu içim. İçimden bir şeylerin koptuğunu hissettim. Geride bırakacağım ne çok şey vardı. Yanlızca Şerifeyi geride bırakmak bile yeterdi bana. Onun yaşam sevinci onun sevecenliği ve onun gelişmeye kapalı geleceksizliği, şeker hastalığı...

Didinana bendeki düşünce girdabından habersiz yürüyordu yanımda. Ona söz etsem kaygılarımdan ‘gitme buralardan’ diye ısrar edecekti  Sesimi çıkarmadım, üzüntümü içime gömdüm.

Bu ara öoöoliôaôu nun(Annemin babası) avlusuna yanaşmıştık. Bir süre mola verip su içtik. Fazla oyalanmadan Seferi avlayı geçip Didinana'nın evine vardık. Avluda in cin top oynuyordu. Didinana yı avluda görmek neşemi yerine getiriyordu. Ev Didinanasız güzel değildi. Onun dolaştığı evimiz saray gibi güzelleşiyordu. Keşke Didinana nın yanında kalabilseydim. Ne yazık ki uzak ülkeler beni çekiyordu. Yolum Almanya'ya düşmüştü. İçimi hüzün kapladı. Akşam çökmüştü etrafa. Uzaklarda Liôartiler(erkek çakal) havlıyordu.

Xaliüana gizemli bir sessizliğe büründü bir an. Bu mekanda yaşayıp gidenleri düşündüm. Büyüklerimizi savaşlara gidipte dönmeyen dedelerimizi.. Ve bizi İstanbula kadar savrulan kuşağımızı düşündüm bir bir... Bu gece yine gözüme uyku girmeyecekti. Xaliüana da geceler uzun olurdu. Didinana ya bir şey anlatamıyordum. Beni kararımdan alıkoyar diye içimi dökemiyordum. Kendi kendimi yiyor ağzımı bıçak açmıyordu.

Bir ara ateş söndü. Son ışıklarda kesildi evde. Didinana gaz lambasını üfledi, yatma zamanı gelmişti. Gözlerimde bir damla uyku yoktu....

Mayıs 2000, Almanya

Selma Koçiva
E-Mail: kocivasel@lazuri.com