Sabire Xalayla Ardeşene inmiştik. Onu öz teyzem gibi severdim. Gençliğinde çok güzel bir kadın olduğu söylenirdi. İlk evliliğinden eşini kaybedince  iki çocuğunu  baba tarafına bırakıp çıkmak zorunda kalmıştı.Ne acılar yaşamıştı Sabire Xala.Bir kızı bir de oğlu vardı ilk eşinden.  Çocuklarını uzun yıllar görememişti.

Sonra Xasan Efendi ile evlenip Merkez köye gelin gitmişti. Sonra üç çocuğu daha doğmuştu...

Ardeşende gecelediğimiz ev Erkan Hocanın eviydi. Yeni vurulmuştu Erkan Hoca. Henüz bir hafta olmuştu cenazesini kaldırdıkları. Yas dolu bir eve misafir olduk. Evin büyüğü Erkan Hocanın dedesiydi. Yüzünde acı okunuyordu yaşlı adamın. Evin tam ortasında bir panoda kocaman bir resim vardı. Erkan Hocanın gülümseyen resmi. Kardeşleri de devrimciydi Erkan Hocanın.İki erkek bir de kız kardeşi vardı.

Bir ara yukardaki katta bir odada oturup sohbet ettik. Devrimci olduğumu duymuşlardı. Beni öğrenci hareketi ile ilgili soru yağmuruna tuttular. İstanbulu ve eylemlilikleri anlattım. Onlarda bana Lazona daki güçler dengesinden söz ettiler. Sahil kasabaları Ardeşen, Pazar, vi3e, Arhavi ve Hopada devrimciler örgütlüydü. Köylerde gerici güçler vardı. Sağcı gençler köylerden zor iniyorlarmış.

Sonuçta Erkan Hoca sağcılar tarafından vurulmuştu. Ardeşende bir ara veliler Lise karışınca Liseyi basmışlar. Ortalık karışıktı. Anlatılanları ilgiyle dinledim. Bir an Ardeşen Lisesinde Laz gençleri arasında olmadığıma içerledim. Niye böyle uzak düşmüştüm toprağımdan.

Sabire Xala evin büyükleri ile  sohbeti ilerletmiş konuşmaya devam ediyordu. Ben de ilk kez karşılaştığım lay devrimcilerini tanımağa çalışıyordum. Erkan Hocanın kız kardeşi benimle ilgilendi Oda devrimci bir laz kızıydı. Adresini alıp çantama koydum. Ona yazacaktım. Oda benim Almanyada yanında kalacağım teyzemin adresini almıştı. Benim kuzenlerim daha çok gericiydiler İlk kez Ardeşende bir laz evinde devrimci gençlerle karşılaşıyordum.

Gençler benimle ilgilendiler. Daha sonra Didinana ile buluştuk. Çarşıda alışveriş yaptık. Eve eksikleri aldık. Köye çıkarken bir heycan vardı içimde. Benim düşüncelerim buraya kadar ulaşmıştı. Bu beklemediğim bir durumdu. Bu konuyu kimse ile paylaşamadım. Arada Didinana nın lafları düşüncelerimi bölüyordu. Eve vardığımızda ikimizde yorgunduk.

Didinana bir tepsi mısır ekmeği attı sobaya. Heva Xaladan ateşi alıp sobayı yakması fazla sürmedi. Tağaneri de yaptı. Yemek sonrası bir sessizlik çöktü eve. Bizim köyde bir tek Amedi Osmani vardı sol görüşlü. Ona Emekçinin kasetini dinletmiştim. Diğer gençlere ulaşamamışı bizim düşüncelerimiz.

Ama Ardeşendeki gençleri sevmiştim. Burada kalsaydık ailece yani Ardeşende liseye gidebilseydim aralarında olacaktım. Kayıp ettiğim bir şey olmayacaktı. Niye istanbula göçmüştük ki. Anlayamıyordum. Didinanayı burada bir başına bırakıp gitmek kimin fikriydi. P’ap’u şehirleri seviyordu. Çocuklarınıda peşinden sürüklemişti. Oysa burada kalsalrdı Liseye kadar Ardeşende okuyabilirdik. Belki yaşadığımız bu yabancılaşma olmazdı. Ben de sıradan bir genç kız gibi olurdum. Yaşadıklarımızı abartılı buluyordum Kabına sığmaz bir yanım vardı.

Tüm gece o yas evini düşündüm. Erkan Hocaya nasıl kıymışlardı. Bir insana nasıl kıyılırdı? Bu hangi mantıktı. Faşistlerin sağı solu belli olmuyordu. Buna direnç gösteren devrimcilerde geri durmuyorlardı. Ortalık çok karışıktı. Bizim gibi sıradan sempatizanlar her şeyi anlamazdı. Büyükler bir sele kapılıp gidiyorardı. Burada iki şeyi ayırmak gerekiyor Biri faşistlerin konumu  diğeri devrimcilerin savunması ve arada yapılan hatalar. Her iki  tarafta aynı şiddeti kullansada birileri saldırandiğerleri savunan konumda idiler. Bunu anlamayacak ne var dı ki Apaçık bir gerçekti 78 öğrenci hareketi faşist tehdit altında şiddete başvuruyordu

Yine yaşadıklarım gözümün önüne geldi. Erkan Hoca ile  Memeti düşündüm. Bir yerde ikiside kurbandı. Sistem yanlıları gençleri suçlasalarda faşist örgütlenmelerin arkasında gizli güçler vardı.

Bu konuyu uzatmayacağım.

Lazona da geçirdiğim bu iki ay bana bir resim yapmama izin veriyor. Geride nasıl bir memleket bırakıyorum. Buradaki gençler ne durumda. Halk nasıl yaşıyor Gözlemlerimde yanılmıyorsam bir kapalı kutuydu Layona. İstanbuldan tümüyle göremediğimiz bir ayrı diyar. İlgiyle izlerken şaşırıyordum. Hem yabancı kalıyordum buraya hemde kendimi yerli hissedecek kadar laz kalabilmişim. Bir gel git yaşıyordum. Siyasi bilinci almak bende yabancı bir unsur gibi duruyordu. Yoldaşlarım arasında tam olarak laz olamıyordum. Lazca konuşma ortamım yoktu. Oysa Ardeşendekiler lazca siyasi muhabbetlere dalıyorlardı. Lazca sloganları yoktu ama lazca tartışıp birbirine  takılabiliyorlardı.

Tüm bunlar ilginçti benim için. Erkan hocanın geride bıraktığı yas evinde de bir ayrıllık yaşadımLaz gençlerini ilk görmüştüm ve hemen gözden kaybediyordum. Bu yaşamımda büyük bir eksiklik olacak. Lazca siyasi konuları bir gün bende tartışabilecekmiyim. Yoksa kaybolan kuşaktan biri mi olacağım.

Didinana nın gitmeme karşı çıkmasında bir hayır vardı. Didinana düşündüklerimi bilmesede beni geleceğe karşı korumak istiyordu.

Mart 2001