|
46
diğer yapım ekleri
46. Liste: Diğer yapım ekleri(Arti
meméxvalape)
Lazcada çok sayıda önek ve sonekler bulunmaktadır. Yapım
eklerinden kullanımı en yaygın olanlarından örnekler aşağıda
liste olarak gösterilmiştir.
46.1.
–AŞE
Fiil kökünden araç bildiren isim üretir.
| Fiil başı
veya Başsızlık göstergesi |
Kök(Cici) |
-aşe |
|
Oûoçaşe: |
Atmaya yarayan araç |
|
Onöaraşe: |
Yazmaya yarayan araç = kalem |
|
Cejiraşe
~
Gejilaşe: |
Silmeye yarayan araç = silgi |
|
Doüanaşe: |
Atmaya yarayan araç |
|
Dorçalaşe: |
Sermeye yarayan şey; Sergi bezi |
Örnek(Evuli)
► Noşüeri onöaraşe sûeri ixmarûu. (Odun) kömürünü yazma aracı gibi
kullanırdı.
► Berek gejilaşe eöopu. Çocuk silgi satın aldı.
► Geçanerepe mulurûesşa doüanaşe dompulu. Askerler gelirken sılahını sakladı.
46.2.
-BURA ~ -BURİ
İsimden sıfat ve isim türetir.
“-ye özgü; -ye göre, -ce” anlamı verir.
|
Lazebura |
Lazlara özgü; Lazlara göre; Lazca |
|
berebura ~ bereburi |
çocuğa özgü; çocuğa göre; çocukça |
|
süanebura ~ süaneburi |
sana özgü; sana göre; sence |
|
muşebura |
kendine özgü; kendine göre; kendince |
|
komoleburi |
adamca |
|
xorâaleburi |
kadınca |
|
Msumexeburi |
Hemşinliye özgü; Hemşince |
|
Kortuburi |
Gürcülere özgü; Gürcüce |
Örnek(Evuli)
► Bereburi dulyape ikums. Çocukça işler yapıyor.
► Komoleburi var isinapams. Erkekçe konuşmuyor.
► Si gişüun-i, Lazeburi birapa ? Sen Lazca şarkı biliyor musun ?
46.3.
-an-
Sıfattan fiil kökü üretir.
Sıfat/
adjective + -an- = fiil kökü
|
Kogoimsüvanu: |
güzelleşti |
|
kogoimsüvanes |
güzelleştiler |
|
goimsüvanams |
(şu an) kendini güzelleştiriyor |
|
kogoimsüvanams[1]: |
(zaman zaman) kendini güzelleştiriyor |
|
dimsüvanu |
güzelleşti |
|
cimsüvanu |
güzelleşti |
|
digunâanu |
uzadı |
|
dimüulanu |
kısaldı |
|
dimçxvanu |
şişmanladı |
Örnek(Evuli)
► Bere ndaşe ndğa igunâanen. Çocuk günbegün (boyu) uzuyor.
► üoçi dido imçxvanu. Adam çok şişmanladı.
► Bozomota opşa imsüvanu. Kız çok güzelleşti.
► Toüi domüulanu. İpi kısalttı.
46.4.
-OBA ~ -LOBA ~ -NOBA
İsim, sıfat ve zarftan isim üretir.
|
üayoba |
iyilik, rahatlık |
|
cumaloba |
kardeşlik |
|
nusaloba |
gelinlik |
|
beroba |
çocukluk |
|
oxorcaloba |
kadınlık |
|
xvalanoba |
yalnızlık |
|
xeloba |
mutluluk |
|
caroba |
yemek zamanı |
|
varenoba |
olumsuz(luk) |
|
korenoba |
olumlu(luk) |
Örnek(Evuli)
► Hentepe üayoba doloxe skidurûes. Onlar rahatlık içinde
yaşıyorlardı.
► Ma beroba-şüimi var mşun. Ben çocukluğumu hatırlamıyorum.
► Xvalanoba mitis var eyaüozden.
Yalnızlığı kimse yaşamak istemiyor.
► Xelobate eputxu. Sevinçten, mutluluktan uçtu.
46.5.
–ONA ~ -LONA
Belli bir nesneye bağlı olarak yer adı üretir./
place name
|
mşüerona |
orman gülü ağacının çok olduğu yer |
|
éiprona |
gürgenlik |
|
danâona |
dikenlik |
|
kvalona |
taşlık |
46.6. -ONİİsim ve sıfattan sıfat üretir.
|
uponi |
terli |
|
xvaloni |
sümüklü |
|
beroni |
çocuklu |
|
möitoni |
kırmızılı |
|
kçoni |
beyazlı |
|
uçoni |
siyahlı |
|
araponi |
dallı, çok dalı olan |
Örnek(Evuli)
► Naminepes celabi möitoni porça süani ! atn. Kırmızılı giysini nerelere astın !
► Araponi dişüape ma motorapu. Dallı odunları bana taşıttı.
► Beroni oxorcas soti var alen. Çocuklu kadın bir yere gidemiyor.
46.7.
–PUNA
Bir şeyin çok fazla bulunduğu alanı belirtir.
|
kvalepuna: |
taşlık |
|
danâepuna: |
dikenlik |
|
nenapuna: |
sözlük |
|
öoöoxepuna: |
çok çamurlu yer |
|
néaxepuna: |
çalı çırpı ile dolu yer |
|
livorapuna
~
inöirepuna: |
yaban mürverinin çok yetiştiği yer |
Örnek(Evuli)
► Kvalepunas mşüvela var imorden. atn.
Taşlık yerde fidan büyümez.
► Danżepunas kodololu. Dikenliğin içine düştü.
► Öoöoxepunas kamafûit. Çamurlu yere girdik.
46.8.
–PXE
Evli kadını, evlenmeden önceki aile adıyla belirtmek için kullanılır.
|
§
Muruûipxe |
Evlenmeden önce “Muruûi”ailesinden olan kadın |
|
§
Winginipxe |
Evlenmeden önce “ wingini ”ailesinden olan kadın |
|
§
Tantupxe |
Evlenmeden önce “ Tantu ”ailesinden olan kadın |
|
§
Timowuüapxe |
Evlenmeden önce “ Timowuüa” ailesinden olan kadın |
|
§
Şaigipxe |
Evlenmeden önce “ Şaigi” ailesinden olan kadın |
|
§
Bosûancipxe |
Evlenmeden önce “Bosûanci” ailesinden olan kadın |
46.9.
–URİ
(1)
Yer adı veya sıfattan sıfat ürtir. Bir yerden olma, bir yere ait olma
anlamı verir.
|
Ngoluri |
Yayladan olan, Yaylalı |
|
Mendranuri |
Uzaktan olan, yabancı |
|
Noğanuri |
Çarşıdan olan, Çarşılı |
|
Xopuri |
Hopalı |
|
Arûaşenuri |
Ardeşenli |
|
Arkaburi |
Arhavili |
|
Atinuri |
Pazarlı |
|
Viwuri |
Fındıklılı |
|
Môoluri |
İstanbullu |
(2)
Toplum adından dil adı üretir.
|
Turkuri |
Türkçe |
|
Lazuri |
Lazca
/
Laz |
|
Korturi |
Gürcüce |
|
İngilizuri |
İngilizce |
|
Msumexuri |
Hemşince |
Örnek(Evuli)
► Turkuri dido üai gasinapen. Türkçeyi çok iyi konuşabiliyorsun.
► Lazuri-ti opşa vorsi ixaôar. Lazcayı da çok iyi konuşuyorsun.
► Korturi var giçkin. Gürcüce bilmiyorsun.
46.10.
-YARİ
İsim ve sıfattan sıfat üretir.
|
mûuûalyari |
küllü |
|
xvalyari |
sümüklü |
|
mselyari
~
pselyari |
sidikli |
|
çilambyari |
gözü yaşlı |
|
leûalyari |
topraklı |
|
möitalyari |
kırmızılı |
|
uçalyari |
siyahlı |
Örnek(Evuli)
► Mûuûalyari gresûaşe möüudi bimxorûit. Küllü pilekiden mısır
ekmeği yerdik.
► Mselyari ponûulite gulurûu. Sidikli pantolonla gezerdi.
► Leûalyari porça dolonkoûu. Topraklı (toprağa bulanmış) gömlek
giymişti.
► Möitalyari uşüurepe uğuûu. Kırmızılı (kızmızı benekli) elmaları
vardı.
46.11.
U + isim
+ -ELİ
İsimden sıfat üretir.
|
ucareli |
ekmeksiz |
|
uwareli |
susuz |
|
uneneli |
sessiz |
|
uskaneli[2] |
sensiz |
|
uşureli |
nefessiz |
|
umiteli |
kimsesiz |
Örnek(Evuli)
► Andğa ucareli kodopskudit. Bugün ekmeksiz kaldık.
► Jur ndğas uwareli şuri doşinaxes. İki gün susuz
yaşadılar.
► Uskaneli-ti ham dulyape domaxenu. Sensiz de bu işleri
yapabildim.
► Dida umiteli orûu. Yaşlı kadın kimsesizdi.
46.12.
–SA
Ardeşen ve Fındıklı’da
gözlemlenmiştir. İsimden isim üretir. Sonuna geldiği kelimeye dişilik anlamı
katar.
|
Turkisa |
Türk kadını |
|
Lazisa |
Laz kadını |
|
Rusisa |
Rus kadını |
|
Sumexisa |
Hemşin kadını |
|
Viwurisa |
Viwe’li gelin |
[1] Bu örnekte Mamtinoba “ko-” Türkçedeki “Geniş zamana” yakın bir anlam vermektedir.
[2]Uskaneli = skani sure = skani dixo = sensiz
 DİDİ LAZURİ NENAPUNA ÇIKTI ! |
|
|
Lazcanın Yazıya Geçirilmesinde Tarihsel Bir Adım!...
Bugüne kadar hazırlanmış en kapsamlı Lazca sözlük 
Didi Lazuri Nenapuna, 17 yıl süren detaylı bir alan araştırması ve kaynak taraması sonucu vücuda getirilmiş, Lazcanın bütün diyalektlerini karşılaştırmalı olarak ele alan, Lazca üzerine yapılmış en uzun süreli çalışma olması itibariyle alanında tek!...
- Seri/Sıra No.: Chiviyazıları: 244/Mjora:45
- ISBN: 978-975-9187-40-8
- 25 Bin Lazca kelime
- Binlerce deyim ve atasözü
- Detaylı olarak incelenmiş fiil biçimleri
- Türkçe ve Latince karşılıklarıyla bitki ve hayvan adları
- Her kelime için çok sayıda Lazca örnek ve açıklama
- 1160 sayfa / Büyük boy / Sert kapak
- Adres: Mühürdarbağı sk. 8/1 Kadıköy İst.
- Tel.: 0 216 414 91 13/fax: 0 216 414 97 93/e-mail: bilgi@chiviyazilari.com
|
|
|
Lazuri.Com |
|
|
|
|
|
|
gyu.
Uyari: Bu sayfada Lazca sözcükler için "Alboni Font"(yazı karakteri) kullanılmıştır.
"Windows \ Fonts" dizininde Alboni Font olmayanlar karakterleri yanlış görecektir. Bunun olmaması için
Windows\Fonts dizinine
