FORUM KONUK DEFTERI MOVIE FLASH KLIPLER Lazca Dil Kursu Lazca Fonemleri - 3/3 - / Gramer / Lazuri Doviguram - Lazca Öğreniyorum /

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ÇEVİRİ
Türkçe'den Lazca'ya

OFLİNE ÇEVİRİ
Türkce Lazca Sözlük Programı Lazuri Font - Lazca yazı karakterleri

Kısaltmalar

gyu.

yö.tsz.

yul.

yö.lok.

atn.

yö.yyk.

fur.

yö.dyk.

viw.

yö.dtm.

ark.

yö.dtm.yyk.

arş.

yö.nsz.

xop.

eö.nsz.

sap.

eö.ynl.

fra.

eö.dnl.

ing.

eö.2nl.

lat.

dö.syk.

ös.nsz.

dö.tsz.

ös.ynl.

dö.ytl.

dö.btl.

~ / /

  Uyari: Bu sayfada Lazca sözcükler için "Alboni Font"(yazı karakteri) kullanılmıştır. "Windows \ Fonts" dizininde Alboni Font olmayanlar karakterleri yanlış görecektir. Bunun olmaması için Windows\Fonts dizinine [Alboni Font'u buradan yükleyebilirsiniz]. Ayrıntılı bilgi için Lazuri Font ya da LazuriPC sayfamızı okuyunuz.

 

47

Lazca Fonemleri - 3/3 -

47.2.4.2.    / s/, /z/

Laz alfabesinde S, Z harfleri ile yazılan fonemler, öndamaksıl ovmalı konsonlardır. /s/, sessiz; /z/ sesli. Bu fonemler telaffuz edildiklerinde dil ucu alt dişlere yapışır. Dil sırtının dil sırtına çok yakın kısmı, öndamağın ön tarafına yaklaşıp çok dar hava geçişini oluşturur. Akciğerden gelen hava buradan geçerken ovma ile /s/ veya /z/ konsonunu verir.

Örnek:
/s/ sum üç
süani, skani senin
skums yumurtluyor
/z/ zuğa, mzuğa deniz
zeni düzlük
zeri ezilmiş

47.2.4.3.    /ş/, /j/

Laz alfabesinde  Ş, J  harfleri ile yazılan fonemler, arka-öndamaksıl ovmalı konsonlardır. /ş/, sessiz; UFİ, [∫], /j/ sesli; UFİ, [é]. Bu fonemler telafuz edildiklerinde dil ucu alt dişlerden ayrılıp öndamağın orta veya arka kısmına yaklaşır.

Örnek:
/ş/ şuüa hıyar
şinums saygı gösteriyor
şums içiyor
/j/ jur iki
jin üst
mjora, bjora güneş

47.2.4.4.    /x/, /ğ/

Laz alfabesinde  X, Ğ  harfleri ile yazılan ovmalı fonemlerin boğumlanma bölgeleri, art damağın en arka kısmında küçük dilin bulunduğu yer ile dil kökü arasıdır (küçük-dilsil).

/x/, sessiz; UFİ, [χ], /ğ/ sesli; UFİ, [Ɣ]

Örnek:
/x/ xami bıçak
xe el
xinci köprü
xoci öküz
xuci, mxuci omuz
xvala yalnız
/ğ/ andğa bugün
ğeci domuz
ğormoûi tanrı
ğura ölüm
ğvini şarap
ağusûozi ağustos

[Lazcanın /ğ/ fonemi, Türkçe'nin “yumuşak G” harfi ile hiç alakası yoktur. Türkçenin Anadolu diyalektlerinde bazen çeşitli alofonları karşılayan “yumuşak G” harfi, bugünkü İstanbul diyalektlerinde artık ovmalı konson karakterini kaybetmiş durumdadır. Düğme, öğle, öğrenci, yeğen gibi kelimelerde kullanılan “yumuşak G” harfini tamamen Y harfi gibi telaffuz etmeyen İstanbullu acaba kaç kişi kaldı? Bağlamak, çağdaş, sağlık, yağmur gibi kelimelerde kullanılan “yumuşak G” ise çoktan “vuayel uzatma işareti” olmuş olup herhangi konsonu karşılamamaktadır. Doğa, sığır, ağır, dağıtmak gibi kelimelerdeki “yumuşak G” harfi ise fonetik bakımdan hiç birşeye tekabul etmiyor gibi artık kelimenin etimolojisini andıran “arkeolojik eser” olmuştur.]

47.2.4.5.    /h/

Laz alfabesinde H harfi ile yazılan fonem, “mizmarsıl  (boğumlanma bölgesi ses telleri), ovmalı, sessiz” diye sınıflanır. Ama bu konsonun “telaffuzu” dudak veya dil ile bir şey yapmadan sadece “bir vuayeli telaffuz etmeden önce soluk vermek”tir. Bu konson için “henüz ses tellerinin titreşimi olmayan vuayel” ya da “fısıldanarak telaffuz edilen vuayel” de denebilir.

Örnek:
ho evet
hus, huy, hawi şimdi
hini, hentepe, hentere onlar, onları
uhuhu gyu. baykuş

[Mizmarsıl ovmalı sesli konson fonemi olan diller de vardır. Çekçe, Slovakça, Arapça vs. UFİ, [ɦ].]

47.2.5.    Yaklaşmalı konson

Laz alfabesinde K, Ü, G  harfleri arkasında bulunmayan Y harfi ile yazılan fonem, arka-ortadamaksıl yaklaşmalı sesli konsondur. Dil sırtının orta kısmı ortadamağın arka kısmına yaklaşır. Aynen [i] vuayelinin telaffuzu gibidir. UFİ, [j]. (Bunu /j/ fonemi ile karıştırmayınız! /j/ fonemi, UFİ ile [é] yazılır.)

 [j] konsonu (/y/ fonemi) ile [i] vuayelinin telaffuzu o kadar yakın ki [j] için “yarı vuayel” terimi de kullanılır.

(Lazca fonoloji sisteminde iki çeşit daha yaklaşmalı konson vardır. [w] ile [ɹ]. [w] için bkz. 2-4-1. [ɹ] için bkz. 2-6. )

Örnek:
yali ayna
yulva doğu
imxoy fur.arş. yiyor

[Arka-ortadamaksıl yaklaşmalı sessiz konson fonemi olan diller de vardır: Almanca, Japonca vs.]

47.2.6.    Çarpmalı konson

Laz alfabesinde R harfi ile yazılan fonem, iki çeşit serbest alofondan oluşmaktadır. Biri, arka-öndamaksıl sesli çarpmalı konson (UFİ, [ſ]); öbürü, boğumlanma bölgesi aynı olan yaklaşmalı sesli konsondur ( UFİ, [ɹ]).

Çarpmalı alofon [ſ], en çok Çamlıhemşin ile Ardeşen diyalektlerinde duyulur. Bu alofon telaffuz edildiğinde dil ucu öndamağın orta veya arka kısmına bir kere çarpılır.

[Eğer dil ucu çok kez çarpılırsa titreşimli konson, [r], olur. Titreşimli [r], Rusça, İtalyanca gibi dillerde yaygındır. İspanyolca'da ise titreşimli [r] ile çarpmalı [ſ ], iki ayrı fonem oluşturmaktadır.]

Yaklaşmalı alofon [ɹ] telaffuz edildiğinde dil ucu öndamağın arka kısmına yaklaşıp bir yere değmeden arkadan gelen fonemi telaffuz etmek için gereken şekli alır.

Örnek:
ar bir
ora zaman, süre; hava
ragi tuzak
morderi, rderi büyük, büyümüş

[Çarpmalı konson veya titreşimli konson, bazı dilde sessiz olabilirler. Örnek: Türkçe'de “var”, “yapar”, “yer” vs. kelimelerinin sonunda bulunan /r/ fonemi.]

47.2.7.    Kenarsıl konson

Laz alfabesinde L harfi ile yazılan fonem, arka öndamaksıl kenarsıl sesli konsondur.

Kenarsıl olmayan /t/, /é/, /c/, /s/, /ş/, /ky/ gibi fonemlerin telaffuz süresinde dil kenarları daima üst dişlere yapışık kalırlar.

Kenarsıl /l/ fonemi telaffuz edildiğinde, dil ucu öndamağın arka tarafına değerken, dil kenarları üst dişlerden uzaklaşıp akciğerlerden gelen havaya çift geçiş yolu verirler.

Örnek:
Lazi Laz
leûa toprak
lu, luqu lahana
limxona, limxana bir tür eğrelti otu

[ Türk alfabesinde kullanılan L harfi iki çeşit ayrı fonemi göstermektedir. Biri, “arkeoloji”, “kolay”, “fazla”, “anlam” gibi kelimelerde, öbürü, “alo”, “elâ”, “alâkâ”, “hilâl” gibi kelimelerde bulunmaktadır. “Türkçenin L'si” ile başka dillerin benzer fonemleri karşılaştırırken bunu hiç unutmamalıyız.]

[ Kenarsıl sessiz fonemi olan diller de vardır. Kabardayca, Tibetçe vs.] 

Tablo 64: Konson fonemleri ve alofonları

A*

B*

C*

D*

E*

F*

G*

H*

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kapantılı

 

 

genzel

 

Sessiz

 

 

   

                              

                                                                               

 

 

n                                  ŋ

 

 

Sesli

 

 

ne genzel

 

 

ne afrike

Sessiz

p

 

t

 

ky(1*)

k

 

 

 

Fırlatmalı

ô

 

 

û

 

üy(1*)

ü

 q(2*)

 

 

 

 

 

 q(2*)

 

Sesli

b

 

 

d

 

gy(1*)

g

 

 

 

Afrike

Sessiz

 

 

 

  é

 

ç

 

 

 

 

Fırlatmalı

 

 

 

 

 

  w

 

 ö

 

 

 

Sesli

 

 

 

  â

 

c

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

kapantısız

Ovmalı

 

Sessiz

 

f

  s

 ş

 

 

 x

h

 

Fırlatmalı

 

 

 

 

 

q(2*)

Sesli

 

 

v

  z

 j

 

 

 ğ

 

Yaklaşmalı

 

Sesli

 

w

 

 r

 

 r

 

  y

 

 

 

 

Çarpmalı

Sesli

 

 

 

 

 

 

 

Kenarsıl

Sesli

 

 

 

 l

 

 

 

 

*A: Dudaksıl
*B: Dudak-dişsil
*C: Öndamaksıl
*D: Arka-öndamaksıl
*E: Arka-ortadamaksıl
*F: Artdamaksıl
*G: Küçükdilsil
*H: Mizmarsıl (gırtlaksıl)
*(1) Yalnız Doğü diyalektlerinde
*(2) Yalnız Hopa ve Borçka diyalektlerinde

Untitled Document Yasal uyarı: Bu sayfadaki materyaller (Yazı, fotoğraf, ses kaydı vb.)Telif Hakları ile ilgili yasal mevzuat uyarınca korunmakta olup, yazarların ve/veya Lazuri.Com'un yazılı izni olmadıkça kullanılamaz, kaynak gösterilerek dahi iktibas edilemez, her ne suretle olursa olsun ticari amaçla çoğaltma ve yayma yapılamaz, kopya edilemez, diğer internet sayfası ya da topluma acık yerlerde yayınlanamaz/yayımlanamaz.
Lazuri.Com


DİDİ LAZURİ NENAPUNA ÇIKTI !

Lazcanın Yazıya Geçirilmesinde Tarihsel Bir Adım!...
Bugüne kadar hazırlanmış en kapsamlı Lazca sözlük

Didi Lazuri Nenapuna, 17 yıl süren detaylı bir alan araştırması ve kaynak taraması sonucu vücuda getirilmiş, Lazcanın bütün diyalektlerini karşılaştırmalı olarak ele alan, Lazca üzerine yapılmış en uzun süreli çalışma olması itibariyle alanında tek!...

  • Seri/Sıra No.: Chiviyazıları: 244/Mjora:45
  • ISBN: 978-975-9187-40-8
  • 25 Bin Lazca kelime
  • Binlerce deyim ve atasözü
  • Detaylı olarak incelenmiş fiil biçimleri
  • Türkçe ve Latince karşılıklarıyla bitki ve hayvan adları
  • Her kelime için çok sayıda Lazca örnek ve açıklama
  • 1160 sayfa / Büyük boy / Sert kapak
  • Adres: Mühürdarbağı sk. 8/1 Kadıköy İst.
  • Tel.: 0 216 414 91 13/fax: 0 216 414 97 93/e-mail: bilgi@chiviyazilari.com
Lazuri.Com |  


Sözlük & Telaffuz

Derslerin yanısıra kullanabileceğiniz diğer sayfalar:

Laz Alfabesi ve Telaffuzu
(sesli örnekler)

Türkçe-Lazca Çeviri
(Online)

Lazuri-Turkuli Nenapuna
Lazca-Türkçe Sözlük
(Windows'unuza kurup ofline kullanabileceğiniz lazuri.com'un hazırladığı ücretsiz bir programdır)


Dersler

Önsöz (Giris)
Alfabe - Alboni
Kurs 01
Kurs 02
Kurs 03
Kurs 04
Kurs 05
Kurs 06
Kurs 07
Kurs 08
Kurs 09


Grameri & Gramer

Önsöz (Giris)
Kısaltmalar / İşaretler
Gramerin tam listesi(içindekiler)

01 Fonemler
02 İsimler
03 Zamir
04 Sıfat
05 Zarf
06 Ön-edat
07 Son-edat
08 Baglaç
09 Ünlem
10 Hayvana Emir ünlemi
11 Fiil: Sınıflandırma
12 Hareket Fiili: Bildirme kipi emperfekt
13 Hareket Fiili: Bildirme kipi perfekt
14 Hareket Fiili: İstek kipi
15 Hareket Fiili: Emir kipi
16 Hareket Fiili: Yasak kipi
17 "-Na" Soneki(1) Koşullu biçim
18 "-Na" Soneki(2) Belgisiz Kelimeler
19 Hareket Fiili: Dilek kipi
20 Hareket Fiili: Yeterlik kipi emperfekt
21 Yeterlik kipi perfekt
22 Hareket Fiili: Yeterlik istek kipi
23 "-Na" Soneki(3) Yeterlik kipi-koşullu biçim
24 Yeterlik-dilek kipi
25 Hareket Fiili: Tecrübe kipi
26 Hareket Fiili: Tümleç göstergesi
27 Hareket Fiili: Ettirgen
28 Hareket Fiili: Şahıssız fiil
29 Hal değişme fiili
30 Hal fiili
31 Kopula fiili
32 Başkalaşma fiili
33 Kök öneki
34 Mamtinoba
35 Fiilimsi: Partisip
36 Fiilimsi: Olumsuz fiil-zarf
37 Fiilimsi: Olumsuz fiil-sıfat
38 Fiilimsi: Gelecek zaman fiil-sıfat
39 Fiilimsi: Fiil-isim
40 "Na-" öneki
41 Söz aktarma edatı
42 Liste: Çok köklü fiil
43 Yöresel fiil çekim farkı
44 Yöresel kelime farkı
45 Liste: Fiil başları 1
45 Liste: Fiil başları 2
46 Liste: Diğer yapım ekleri
47 Lazca fonemler 1
47 Lazca fonemler 2
47 Lazca fonemler 3
48 İki boyutlu fiil çekim tabloları 1
48 İki boyutlu fiil çekim tabloları 2

 

   

 
Copyright © 2002-2024 Lazuri.Com | Telif Hakları saklıdır.